Jednostkę pomocniczą tworzy rada gminy, w drodze uchwały, z inicjatywy własnej lub inicjatywy mieszkańców, po przeprowadzeniu konsultacji.
Inicjatywa mieszkańców dotycząca utworzenia sołectwa wymaga poparcia, co najmniej 60% mieszkańców danej miejscowości.

Projekt granic sołectwa sporządza wójt w uzgodnieniu z inicjatorami jego utworzenia.
Przebieg granic sołectwa powinien – w miarę możliwości – uwzględniać naturalne uwarunkowania przestrzenne, komunikacyjne,  więzi społeczne i gospodarcze, a także czynniki historyczne, które miały wpływ na ukształtowanie się danej wspólnoty.
Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, a wykonawczym – sołtys. Działalność sołtysa wspomaga rada sołecka.

Kadencja organów jednostek pomocniczych trwa 4 lata.

Sołtys oraz członkowie rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania.

Sołtys korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym.
Przewodniczący organu wykonawczego jednostki pomocniczej (sołtys) może uczestniczyć w pracach rady gminy, bez prawa udziału w głosowaniu.


W gminie Lelis jednostkami pomocniczymi są sołectwa. Jest ich 23 tj.:
  1. Białobiel
  2. Dąbrówka
  3. Długi Kąt
  4. Durlasy
  5. Gąski
  6. Gibałka
  7. Gnaty
  8. Kurpiewskie
  9. Lelis
  10. Łodziska
  11. Łęg Przedmiejski
  12. Łęg Starościński
  13. Łęg Starościński - Walery
  14. Nasiadki
  15. Obierwia
  16. Olszewka
  17. Płoszyce
  18. Siemnocha
  19. Szafarczyska
  20. Szkwa
  21. Szafarnia
  22. Szwendrowy Most
  23. Aleksandrowo